Chuyển đổi số lĩnh vực văn hóa

Nhiều năm qua, ngành văn hóa cả nước nói chung và Điện Biên nói riêng đứng trước những thách thức: Làm thế nào để gìn giữ di sản trước sự bào mòn của thời gian, đồng thời đưa giá trị văn hóa đến gần hơn với thế hệ trẻ trong kỷ nguyên số? Chuyển đổi số chính là lời giải cho bài toán đó.

Thực tế cho thấy, trên địa bàn tỉnh định hướng này đã được cụ thể hóa bằng hàng loạt chương trình, dự án. Với quan điểm coi công nghệ là “chìa khóa” nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, tỉnh đã từng bước đưa các ứng dụng số vào thực tiễn, từ bảo tàng, thư viện cho đến hệ thống quản lý di tích. Hình ảnh văn hóa Điện Biên lan tỏa ngày càng rộng rãi, trở thành điểm nhấn trong bức tranh chuyển đổi số của vùng Tây Bắc. Điện Biên đã xây dựng hệ thống quản lý di tích, di sản văn hóa trên nền tảng số thống nhất tại địa chỉ qldsvh.svhttdl.dienbien.gov.vn. Hệ thống này vừa bảo đảm công tác lưu trữ, quản lý, nghiên cứu thuận lợi, vừa mở ra kênh quảng bá hiệu quả. Nhờ đó, di tích, di sản không giới hạn trong phạm vi lưu trữ truyền thống, mà trở thành nguồn tư liệu mở phục vụ học tập, nghiên cứu, du lịch và giao lưu quốc tế.

Một trong những dấu ấn nổi bật là dự án nâng cấp phòng trưng bày tổng thể Chiến dịch Điện Biên Phủ tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Đây là nơi lưu giữ gần 1.000 hiện vật gắn liền với chiến thắng lịch sử “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, đồng thời trở thành điểm đến tiêu biểu cho việc ứng dụng công nghệ vào trưng bày và quảng bá di sản. Tỉnh đã xây dựng phần mềm quản lý hiện vật, hệ thống tra cứu thông tin bằng nhiều ngôn ngữ (tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Pháp...), lắp đặt cây tra cứu thông tin tự động và phát huy giá trị bức tranh Panorama rộng hơn 3.000m² - công trình nghệ thuật tái hiện toàn cảnh Chiến dịch Điện Biên Phủ. Các chương trình tham quan bảo tàng ảo, phần mềm chạy trên thiết bị di động đã mang lại cho công chúng trải nghiệm phong phú, đặc biệt là thế hệ trẻ quen thuộc với môi trường số.

Bảo tàng tỉnh cũng tích cực hiện đại hóa công tác quản lý, bảo tồn và phát huy di sản. Đơn vị đã ứng dụng hệ thống quản lý thông tin bảo tàng theo chuẩn chung của Cục Di sản Văn hóa, bảo đảm quy trình nghiệp vụ khoa học, thống nhất. Tính đến nay, Bảo tàng tỉnh đã số hóa 383 hiện vật 2D, 90 hiện vật 3D và hơn 4.200 trang tài liệu lưu trữ. Bà Lê Thị Lan Anh, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: “Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp công tác quản lý, khai thác, tra cứu hiện vật trở nên khoa học, thuận lợi và hiệu quả. Số hóa 2D, 3D không chỉ bảo vệ hiện vật gốc mà còn mở ra hình thức tham quan mới mẻ, giàu trải nghiệm cho công chúng”.

Thư viện tỉnh đang có những bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số. Với mục tiêu xây dựng môi trường đọc hiện đại, linh hoạt, đơn vị đã triển khai nhiều giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ độc giả một cách hiệu quả nhất. Ông Mai Thế Mạnh, Giám đốc Thư viện tỉnh cho biết: “Đơn vị đã triển khai phần mềm Mylib và Dilib, số hóa hơn 1.000 tài liệu địa chí với trên 300.000 trang, xây dựng cơ sở dữ liệu Audio Book với hơn 16.500 tệp âm thanh. Mục lục tra cứu trực tuyến đã tích hợp dữ liệu thư mục từ nhiều kho tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho độc giả trong và ngoài tỉnh. Bên cạnh đó, thư viện còn đổi mới cách thức truyền thông bằng việc sản xuất video clip giới thiệu sách, xây dựng chuyên mục “Điểm báo” trực tuyến, thu hút sự quan tâm của bạn đọc trẻ. Với những đổi mới này, Thư viện tỉnh không chỉ là nơi lưu giữ và cung cấp tri thức, mà còn trở thành trung tâm văn hóa số, nơi độc giả có thể tiếp cận tri thức theo nhiều hình thức phong phú và gần gũi”.

Có thể thấy rằng, chuyển đổi số đang mở ra một chương mới cho ngành văn hóa Điện Biên. Từ bảo tàng, thư viện đến hệ thống quản lý di tích, tất cả đều có sự đổi thay rõ rệt theo hướng hiện đại, bài bản và đồng bộ. Nếu trước đây nhiều hiện vật, tài liệu quý hiếm chỉ nằm trong kho lưu trữ, ít có cơ hội tiếp cận công chúng, thì nay chúng đã hiện diện trên không gian số, trở thành nguồn tư liệu rộng mở cho mọi người. Đây chính là nền tảng quan trọng để Điện Biên khai thác hiệu quả giá trị văn hóa, gắn với phát triển du lịch, giáo dục và hợp tác quốc tế.