Hoa ban “kiệt tác” của núi rừng Tây Bắc

Có thể nói rằng thiên nhiên cũng thật lãng mạn khi chiều cho ý nguyện của con người. Năm ngoái nhuận hai tháng chín âm lịch nên dường như thời gian trôi chậm lại, đợi cho hoa ban bung hết cánh vào đúng dịp diễn ra lễ hội. Ông Nguyễn Vân Chương - Uỷ viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ, Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh - người từng tham góp nhiều ý kiến xác đáng cho lời bình của lễ hội, chia sẻ: “Đến thời điểm này thì mọi việc coi như đã xong, chỉ chờ đúng “giờ G” là khai mạc. Kể cũng lạ, gần nửa thế kỷ gắn bó với Tây Bắc, mỗi lần về Hà Nội công tác, đi trên đường Bắc Sơn trước Lăng Bác Hồ, nhìn những hàng cây ban dù vào mùa có hoa hay không, tôi bỗng bâng khuâng nhớ Tây Bắc và nhất là nhớ Điện Biên nơi mình đang gắn bó”. /uploads/news/2015_03/ctso257-1.jpg Điện Biên Phủ - thành phố hoa ban (ảnh: Văn Thành Chương). Theo ông Nguyễn Vân Chương, chương trình nghệ thuật “Về miền hoa ban” được thực hiện với sự chỉ đạo nội dung của Tỉnh ủy - HĐND - UBND tỉnh Điện Biên. Chỉ đạo thực hiện là Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch; đơn vị tổ chức thực hiện là Đoàn Nghệ thuật Điện Biên. Ngày nay, nói đến hoa ban người ta thường nhớ về Điện Biên nói riêng và Tây Bắc nói chung. Đây là vùng đất giàu bản sắc văn hóa, gắn với Chiến thắng Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu”. Mảnh đất anh hùng và thơ mộng này luôn được điểm trang mỗi mùa ban nở, từ lâu đã thấm sâu trong tiềm thức của bà con các dân tộc trên địa bàn. Không chỉ đi vào truyền thuyết, hoa ban còn xuất hiện trong cuộc sống hàng ngày qua ca dao, tục ngữ, những điệu dân vũ, qua những đường nét hoa văn giàu biểu cảm trên trang phục các dân tộc thiểu số... Những ngày này dù rất bận rộn với việc chuẩn bị cho lễ hội, song ông Nguyễn Đăng Quang vẫn dành cho chúng tôi nửa giờ trò chuyện không chỉ với tư cách Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao & Du lịch Điện Biên, mà còn với vai trò của người viết kịch bản văn học cho Lễ hội Hoa ban 2015. Bằng sự trải nghiệm của một người có thâm niên 34 năm công tác trong ngành Văn hóa - Thể thao & Du lịch, ông Nguyễn Đăng Quang cho biết: Nhằm định vị thương hiệu du lịch, với tiêu đề “Về miền hoa ban”, các đồng chí lãnh đạo tỉnh chủ trương tổ chức lễ hội hoa ban thường niên vào mỗi dịp hoa ban nở, gắn với kỷ niệm ngày mở màn chiến dịch Điện Biên Phủ (13 tháng 3 hằng năm). Đây là chủ trương phù hợp với nguyện vọng của đồng bào các dân tộc, góp phần quảng bá, giới thiệu về hình ảnh hoa ban nói riêng, vẻ đẹp của mảnh đất - con người Điện Biên nói chung, đến đông đảo bạn bè trong nước, khu vực và rộng ra là quốc tế. Tiếp theo, ông Nguyễn Đăng Quang có một sự ví von không chỉ lý thú mà còn rất hợp với một cán bộ làm công tác quản lý của ngành văn hóa: “Năm xưa cha anh đã hy sinh xương máu để làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu”, thì giờ thế hệ hậu sinh chúng ta cũng đưa hình ảnh của hoa ban Điện Biên Phủ đến với năm châu”. Xuất phát từ ý tưởng đó nên năm sau (2016), Lễ hội Hoa ban Điện Biên sẽ được tổ chức với quy mô 8 tỉnh Tây Bắc tham dự (thay vì 10 đơn vị trong tỉnh như năm nay). Đi xa hơn, trong tương lai là các lễ hội hoa ban Điện Biên, với sự tham dự của đại diện đến từ các tỉnh bắc Lào và vùng Vân Nam - Trung Quốc. /uploads/news/2015_03/ctso257-16.jpg Lời mời gọi Tây Bắc (ảnh: Văn Thành Chương). Tôi hiểu chẳng phải ngẫu nhiên mà chương 3 của kịch bản có tiêu đề là “Mường Thanh tụ hội”. Hẳn là khi bóp óc suy nghĩ, nhà biên kịch bỗng nhớ về Mường Thanh trong lịch sử với những “táy pú xớc” thời chinh chiến vô vàn vinh quang nhưng cũng nhiều nỗi cay đắng của lớp cư dân đầu tiên thiên di tới Mường Thanh? Ngày nay, mang trong mình những vẻ đẹp thiên nhiên, những địa danh gắn liền với lịch sử huy hoàng của dân tộc, Điện Biên - Tây Bắc chính là điểm đến của du khách bốn phương. Lễ hội “Về miền hoa ban” chính là điểm nhấn nhằm tôn vinh và giới thiệu với đông đảo công chúng sức quyến rũ kỳ diệu của thiên nhiên, cảnh vật, con người và phong tục, tập quán vô cùng hấp dẫn của đồng bào các dân tộc. Đồng thời, cũng là lời gọi mời trìu mến mọi người hãy đến để góp sức, chung tay xây dựng Điện Biên thành trung tâm phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của Tây Bắc, xứng đáng với tiềm năng, tầm vóc, ý nghĩa và truyền thống của vùng đất biên cương anh hùng. Trong cảm xúc của người khát khao khám phá, chiều 11/3 tôi lên trụ sở Đoàn Nghệ thuật Điện Biên. Nghệ sỹ Ưu tú Điêu Khánh Thực - Trưởng Đoàn Nghệ thuật Điện Biên - chờ tôi trong căn phòng nhỏ trên tầng 2. Được giao nhiệm vụ Tổng đạo diễn chương trình Lễ hội Hoa ban Điện Biên 2015, hơn một tháng nay chị như “bơi” giữa biển công việc với vô vàn đầu mục không tên. Tới lúc này dù giọng đã khản gần như... đặc quánh và cơm nhiều bữa không nuốt nổi hai thìa, nhưng người phụ nữ có đôi mắt “hút hồn” người tiếp xúc vẫn tỏ ra rất hứng thú khi ai đó nói chuyện về... lễ hội hoa ban. Chị bảo: “Tôi chính gốc là người Thái nên hơn ai hết, tôi muốn thổi hồn, muốn hóa thân vào nhân vật huyền thoại “nàng Ban”. Đây là người phụ nữ có số phận, có tính cách và cao hơn hết là dám chống lại cường quyền để bảo vệ sự trinh bạch, bảo vệ phẩm hạnh và bảo vệ tình yêu”. /uploads/news/2015_03/ctso257-17.jpg Sơ duyệt Lễ hội Hoa ban năm 2015 (ảnh: Vân Chương). Dường như để chứng minh cho những “luận cứ” của mình, Nghệ sỹ Ưu tú Điêu Khánh Thực nói mà cứ như lý giải: Trong không khí của ngày hội xuân, hình ảnh chiếc khăn piêu duyên dáng không thể thiếu trên đầu các thiếu nữ. Chiếc khăn piêu không chỉ mang biểu tượng tinh thần, là đồ trang sức của những phụ nữ Thái, dân tộc Thái mà nó còn rất nhiều hữu ích trong đời sống sinh hoạt hàng ngày của người Thái. Mỗi chiếc khăn là một câu chuyện thể hiện qua họa tiết, sắc màu để nói lên tâm tư, tính cách của mỗi người phụ nữ. Ai đã lên Tây Bắc đều không khỏi thẫn thờ trước những cô gái Thái trong trang phục truyền thống với áo cóm, váy đen, dây xà tích sáng trắng trễ xuống bên hông... Ngay từ nhỏ, người con gái Thái được các bà, các mẹ dạy cách thắt “xài yêu”, một loại thắt lưng bằng vải, để lớn lên các cô đều có thân hình thắt đáy lưng ong. Chính vì vậy khi trưởng thành, các cô gái Thái đều uyển chuyển với những đường cong hoàn hảo, tuyệt mỹ. Hàng cúc chất liệu bằng bạc mang hình con bướm “mák pém” cách điệu trên áo cóm, cũng có tiếng nói và ý nghĩa nhân sinh rất tinh tế. Một bên là hàng cúc hình bướm đực, một bên là hàng cúc hình bướm cái, ngoài ý nghĩa mỹ thuật còn ý nghĩa tâm linh. Phải chăng thế mà phụ nữ Thái ở lứa tuổi nào cũng có một cơ thể cân đối, gợi cảm và càng nổi bật hơn khi mặc trang phục của chính dân tộc mình? Theo chương trình ấn định, Lễ hội Hoa ban 2015 khai mạc vào tối 13/3/2015 tại Quảng trường 7/5 (thành phố Điện Biên Phủ). Về miền hoa ban, mời quý khách cùng lắng nghe núi rừng kể về truyền thuyết hoa ban. Đó là mối tình trắc trở giữa chàng Khum (có thuyết là chàng Khun) và nàng Ban. Họ chính là hiện thân do đấng sinh thành - đất mẹ Mường Then nuôi dưỡng. Song để đến được với nhau, tình yêu của họ phải trải qua bao bão tố, trắc trở. Nhưng rồi cái chính nghĩa, sự yêu thương nồng nàn, chân thành, với trái tim khát khao mãnh liệt, cuối cùng tình yêu của họ đã được đền đáp - Họ đến với nhau trong sự bất tử, kết tinh thành đóa hoa ban xinh đẹp, tượng trưng cho khát vọng của con người về tình yêu, cao hơn mọi lễ giáo, định kiến, hóa giải mọi trở ngại, nguy nan, dối lừa và bất công trong cuộc sống đời thường. Để khép lại phóng sự này, một lần nữa chúng tôi xin lược dẫn lời bình của đêm khai mạc: Chuyện tình hoa ban là một “kiệt tác” nhân tạo kết hợp khéo léo cùng thiên tạo của núi rừng Điện Biên - Tây Bắc; ở đó, chim rừng quên hót, gió như ngừng thổi, chỉ còn xanh ngắt những con mắt lá của hoang dã đại ngàn. Không biết có phải từ khi các cô gái Thái khỏa mình trong dòng nước biếc sau mỗi buổi đi nương, dòng nước mát lành trả lại làn da trắng ngần của mẹ, của cha và tinh hoa của sơn tuyền hun đúc bao đời mới có được? Thực đấy mà ảo đấy, các cô hồn nhiên té nước, dưới ráng chiều nhấp nhô sau dãy núi mờ xa. Từ những bàn tay như nụ ban tỏa ra muôn ánh cầu vồng lấp lánh, đúng như nhà thơ Trần Mạnh Hảo từng viết: “Hoa ban nở thành người con gái Thái // Đám mây bay trong thau nước gội đầu... Nơi con thác giữ nụ cười em lại // Tiếng Thái thương như cầm được giữa tay mình…”…